🐓 कुक्कुटपालन व्यवसाय माहिती..

    🐓 कुक्कुटपालन व्यवसाय माहिती..

नमस्कार मित्रांनो आपण आज या लेखामध्ये कुक्कुटपालन व्यवसाय बद्दल सविस्तर माहिती बघणार आहोत. मित्रांनो  भारत हा कृषी प्रधान देश आहे. आपल्या देशात लोक शेतीसोबत शेतीला  पूरक व्यवसाय करत असतात. या पूरक व्यवसायामध्ये  कुक्कुटपालन  हा व्यवसाय सर्वात जास्त लोकप्रिय व फायदेशीर मानला जातो. कारण कोंबडीचे मांस व अंडी हे दोन्ही उत्पादने वर्षभर सतत मागणी असलेली आहेत. ग्रामीण भागातील शेतकरी, बेरोजगार युवक, महिला तसेच शहरी उद्योजक देखील हा व्यवसाय यशस्वीपणे करत आहेत. कमी गुंतवणुकीत मोठा नफा मिळवून देणारा हा व्यवसाय आज लाखो लोकांच्या रोजगाराचा स्रोत बनला आहे.

मित्रांनो महाराष्ट्र, आंध्रप्रदेश, तमिळनाडू व कर्नाटक ही राज्ये कुक्कुटपालन क्षेत्रात आघाडीवर राज्ये आहेत.शहरी भागात अंडी व मांसाच्या खपात झपाट्याने वाढ झाल्यामुळे या व्यवसायाला चांगली बाजारपेठ उपलब्ध आहे.

💢कुक्कुटपालनाचे काही प्रकार खालीलप्रमाणे आहेत...💢

मित्रांनो कुक्कुटपालन हा एकच व्यवसाय नाही तर या व्यवसायात विविध पद्धती आहेत. 

1.ब्रॉयलर पालन - बॉयलर पालन म्हणजे काय?

बॉयलर पालन म्हणजे मांसासाठी बॉयलर कोंबड्यांचे पालन करणे होय . या कोंबड्यांची जात जलद वाढते व साधारण ४५ ते ५० दिवसांत विक्रीस तयार होते. त्यामुळे अल्प कालावधीत चांगला नफा मिळवता येतो.

2. लेयर कोंबडी पालन
मित्र हो जास्त अंडी उत्पादनासाठी लेयर जातीच्या कोंबड्या पाळल्या जातात. एक लेअर कोंबडी वर्षाला 280 ते 300 अंडी देते.त्यामुळे लेअर जातीच्या कोंबड्या व्यावसायिक पळत असतात. सतत उत्पन्नासाठी ही पद्धत फायदेशीर ठरते.

 3. देशी (गावरान) कोंबड्या पालन- या कोंबड्या नैसर्गिक पद्धतीने पालन करून वाढवल्या जातात. ऑर्गॅनिक व रोगप्रतिकारक क्षमता जास्त या कोंबड्या मध्ये असते. तसेच देशी अंडी व मांस या कोंबड्याचे बाजारात जास्त भावाने विकले जातात.

4. इतर प्रकार कोंबडी पालन  अजून हि काही जातीच्या कोंबड्या लोक पाळत असतात.व उत्पन्नासाठी  तयार करत  असतात. टर्की पालन,बदक पालन,बटेर पालन हे व्यवसाय लहान गुंतवणुकीसाठी चांगले पर्याय आहेत.

💢🐦व्यवसाय सुरू करण्यासाठी आवश्यक गोष्टी💢

1. जागा- कुकुटपालन व्यवसाय करण्यसाठी ग्रामीण भागात किमान 5 ते 6 गुंठे  जागा योग्य ठरते.

तसेच शहरी भागात कमी जागेत शेड बांधून छोट्या प्रमाणात कुकुटपालन व्यवसाय सुरुवात करता येते.
 

2. शेड बांधकाम -कुकुटपालन व्यवसायासाठी हवेशीर, सूर्यप्रकाश येईल असा व पावसापासून सुरक्षित शेड असणे आवश्यक आहे. तसेच जमिनीवर विटांचा किंवा मातीचा गव्हाळ थर टाकणे आवश्यक आहे. आतमध्ये पाणी व खाद्य ठेवण्यासाठी स्वतंत्र जागा हवी.

3. कोंबड्यांची निवड- कुकुटपालन व्यवसाय व्यवसाय प्रकारानुसार कोंबड्या निवड हि करावी. ब्रॉयलर व्यवसायासाठी Cobb, Ross जाती. लेयर व्यवसायासाठी B V 300, Hyline Brown जाती. देशी व्यवसायासाठी कडकनाथ, असिल जाती लोकप्रिय.

4.खाद्यव्यवस्था- संतुलित आहार – धान्य, सोयाबीन, मका, प्रथिने, जीवनसत्त्वे व खनिजे असणारा संतुलित आहार पिल्लांना देणे आवश्यक आहे. पिल्लांना सुरुवातीला स्टार्टर फीड, नंतर ग्रोवर व फायनिशर फीड. स्वच्छ पाणी २४ तास उपलब्ध ठेवणे आवश्यक आहे.

5.आरोग्य व लसीकरण- न्यू कॅसल, गंबोरिया, फॉक्स यांसारख्या रोगांपासून बचावासाठी लसीकरण आवश्यक आहे. तसेच शेड स्वच्छ ठेवणे, वेळोवेळी औषधे व टॉनिक देणे गरजेचे आहे.

💥💵गुंतवणूक व खर्चाचा अंदाज💶💥

कुक्कुटपालन व्यवसायाची गुंतवणूक हि खालील प्रमाणावर अवलंबून असते.

*लहान प्रमाणात (100-200 कोंबड्या): ₹50,000 ते ₹80,000

*मध्यम प्रमाणात (500-1000 कोंबड्या): ₹1.5 ते ₹3 लाख

*मोठ्या प्रमाणात (5000+ कोंबड्या): ₹10 ते ₹15 लाख

कुकुटपालन व्यवसाय खर्चामध्ये – पिल्ले खरेदी, खाद्य, औषधे, कामगारांचा पगार, शेड बांधकाम, पाणी व वीज बिल यांचा समावेश होतो.

💢कुक्कुटपालनातील जोखीम व उपाय 💢

*कुकुटपालन व्यवसाय मध्ये रोगराई → वेळेवर लसीकरण, स्वच्छता ठेवणे गरजेचे आहे.

*बाजारभावातील चढउतार → थेट ग्राहकांपर्यंत विक्री केल्यास अधिक नफा मिळवता येतो.

*हवामान परिणाम → शेड हवेशीर व सुरक्षित ठेवणे गरजेचे आहे.

💫🚛बाजारपेठ व मार्केटिंग..🚛🚚💫

कुकुटपालन व्यवसायात स्थानिक मंडी, मांस दुकाने, हॉटेल, रेस्टॉरंट्स हे प्रमुख खरेदीदार आहेत. आपण थेट ग्राहकांशी संपर्क करून जास्त नफा आपल्याला मिळवता येतो. अंडी पॅकिंग करून किराणा दुकाने, शाळा, कॉलेज, हॉस्पिटलमध्ये पुरवठा करता येतो.

💥सरकारी योजना व कर्ज सुविधा💥

1. NABARD योजना

या योजनेमध्ये शेतकऱ्यांना व उद्योजकांना कृषीपूरक व्यवसायासाठी कर्ज उपलब्ध करून दिले जाते. व्याजदर कमी व सुलभ परतफेड योजना.
2. PMEGP योजना

प्रधानमंत्री रोजगार निर्मिती कार्यक्रमांतर्गत अनुदानासह कर्ज उपलब्ध करून दिले जाते. ग्रामीण भागासाठी 35% पर्यंत अनुदान या योजनेत असते.

3. CMEGP योजना (महाराष्ट्र)

या योजने दरम्यान लहान व मध्यम उद्योगांना आर्थिक मदत दिली जाते. तसेच महिलांना व अनुसूचित जाती-जमातींना जास्त अनुदान या योजनेत असते.

 💢ग्रामीण भागातील कुकुट पालन व्यवसायातील संधी💢

या व्यवसायासाठी ग्रामीण भागात जमीन सहज उपलब्ध असते. कामगार कमी खर्चात मिळतात. शहरी भागात नेहमी मागणी असल्याने विक्रीसाठी समस्या नसते. त्यामुळे ग्रामीण युवकांसाठी हा व्यवसाय सोपा आणि फायदेशीर आहे. 

मित्र हो कुक्कुटपालन हा असा व्यवसाय आहे जो कमी गुंतवणुकीत, कमी कालावधीत आणि जास्त नफा देऊ शकतो. स्वच्छता, योग्य आहार, लसीकरण व बाजारपेठेचे नियोजन या गोष्टींची काळजी घेतली तर हा व्यवसाय कुणीही यशस्वीपणे करू शकतो. ग्रामीण भागात बेरोजगारी कमी करण्यासाठी, महिलांना स्वावलंबी करण्यासाठी आणि शेतकऱ्यांना शेतीबरोबर पूरक व्यवसाय म्हणून कुक्कुटपालन हा उत्तम पर्याय आहे.